Aktywne Metody Ochrony Przyrody w Zrównoważonym Leśnictwie

Rogów, 16-17 kwietnia 2024 r.

Czytaj więcej >>>

Rogów, 4-5 kwietnia 2023 r.

Czytaj więcej >>>

Rogów, 20-21 kwietnia 2022 r.

Założenia

Postępujące gwałtownie zmiany klimatyczne mają już dostrzegalny wpływ na różnorodność biologiczną i gospodarkę leśną. Stajemy przed nowymi wyzwaniami polegającymi na określeniu najważniejszych czynników zagrażających ekosystemom leśnym i wskazaniu odpowiednich metod ochrony przyrody w oparciu o zasadę zrównoważonego leśnictwa. To duże wyzwanie dla wielu środowisk mających czasami sprzeczne oczekiwania w stosunku do wielorakich funkcji lasów, zarówno leśników, ekologów czy naukowców zajmujących się hodowlą, ochroną, użytkowaniem i urządzaniem lasu. Czy uda się nam znaleźć konsensus między zachowaniem bioróżnorodności a racjonalnym wykorzystaniem świadczeń ekosystemowych lasu? Czy zdążymy podjąć na czas właściwe działania zapobiegające gwałtownym zmianom ekosystemów leśnych? Mamy nadzieję, że na te i wiele innych pytań odpowiemy podczas naszej cyklicznej konferencji

Głównym celem konferencji jest określenie rodzajów i skali negatywnych czynników degradujących różnorodność biologiczną i ekosystemy leśne na skutek zmian klimatycznych

Cele konferencji

Próba określenia wpływu zmian klimatu na ekosystemy leśne.

Przegląd czynników zagrażających bioróżnorodności w lasach.

Przegląd metod zapobiegania i ograniczania negatywnego wpływu zmian klimatu na:
– produktywność ekosystemów leśnych,
– zasięgi gatunków roślin i zwierząt,
– zaburzenia ekosystemów leśnych,
– cykle i potencjał rozwojowy owadów leśnych.

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest określeniu rodzaju i skali czynników degradujących różnorodność biologiczną i ekosystemy leśne na skutek postępujących zmian klimatycznych. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń
i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody w lasach.

Program_16_AMOP_2019.pdf

Rogów, 26-27 marca 2019 r.

Założenia

Drapieżniki są grupą organizmów stojącą na szczycie piramidy troficznej. Wywierają one istotny wpływ na populacje ofiar, kształtując ich zagęszczenie i rozmieszczenie przestrzenne. W ekosystemach leśnych wpływają na gatunki roślinożerne (zarówno zwierzęta kręgowe, jak i bezkręgowce), ograniczając w ten sposób ich negatywny wpływ na trwałość lasu. Rola drapieżnictwa może być rozpatrywana w różnych aspektach. Drapieżniki zabijają nie tylko gatunki liczne i rozpowszechnione, ale także rzadkie i zagrożone, przez co mogą przyczynić się do ich ekstynkcji. Z drugiej strony, same są zależne od dostępności potencjalnych ofiar. Zbyt niska liczebność dużych ssaków drapieżnych jest jedną z przyczyn przegęszczenia populacji ssaków kopytnych, które utrudniają lub wręcz uniemożliwiają odnawianie lasu, a także powodują wysokie szkody w uprawach rolnych. Tym niemniej, presja drapieżników może być przyczyną niepowodzenia programów ochrony (szczególnie reintrodukcji) gatunków, np. kuraków leśnych. Wyginięcie gatunków drapieżnych na skutek prześladowania lub zmian środowiskowych było przyczyną podjęcia projektów ich restytucji. Dotyczy to w Polsce sokoła wędrownego oraz rysia. Niejednoznaczne jest postrzeganie drapieżników przez różne grupy społeczne, od akceptacji ich całkowitej ochrony po postulaty ich zwalczania. Wzrost liczebności i rekolonizacja dawniej zasiedlanych obszarów przez wilki powoduje nasilenie obaw części społeczeństwa przed tymi ssakami drapieżnymi. W ostatnim czasie znacznie wzrosła wiedza na temat biologii drapieżników, ich wymagań siedliskowych i przestrzennych oraz ich znaczenia ekologicznego, dzięki zastosowaniu nowych technologii w badaniach naukowych, m.in. telemetrii oraz analiz genetycznych. Drapieżniki o wysokiej liczebności (w szczególności gatunki obce) mogą pełnić negatywną rolę środowiskową, stąd konieczność wypracowania i wdrożenia odpowiednich metod zarządzania ich populacjami.

Podstawową intencją organizatorów konferencji jest przegląd wiedzy na temat biologii i roli ekologicznej zwierząt drapieżnych oraz wpływu drapieżnictwa na zachowanie ekosystemów leśnych

Cele konferencji

• ocena znaczenia różnych aspektów drapieżnictwa dla funkcjonowania ekosystemów leśnych;
• przegląd aspektów biologii poszczególnych/wybranych gatunków drapieżnych;
• prezentacja zastosowania nowych metod i technologii w badaniach drapieżników;
• przegląd metod ochrony i/lub zarządzania populacjami drapieżników;
• omówienie postrzegania drapieżnictwa przez różne grupy społeczne;
• dyskusja nad zmianami liczebności (wynikami monitoringu) wybranych gatunków drapieżnych w lasach.

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie określaniu i dostrzeganiu roli drapieżników w zachowaniu delikatnej równowagi biologicznej w lasach. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody w lasach.

Program_15_AMOP_2019.pdf

Rogów, 20-21 marca 2018 r.

Założenia

Ekosystemy leśne podlegają różnego rodzaju zaburzeniom o charakterze klęskowym. Z naukowego punktu widzenia rozległe zaburzenia są nieodłącznym elementem naturalnej dynamiki ekosystemów leśnych od czasu ich pojawienia się na Ziemi. Kształtują ich zróżnicowanie przestrzenne, strukturalne i bogactwo przyrodnicze. Dla wielu organizmów, szczególnie pionierskich, pojawienie się zaburzeń jest szansą na odtworzenie odpowiednich siedlisk. Mnogość procesów zachodzących w środowisku leśnym i wysoki stopień ich skomplikowania (bogata sieć powiązań) sprawia, że badania długoterminowych zmian w tych ekosystemach nie są łatwe. Dlatego bardzo trudno o jednoznaczne uzgodnienie zasad postępowania w lasach gospodarczych jak i na obszarach przyrodniczo cennych, zwłaszcza w parkach narodowych, w obliczu gwałtownych zaburzeń struktury zbiorowisk, zaniku chronionych gatunków czy siedlisk.

Z punktu widzenia praktyki leśnej powtarzające się zniszczenia lasów na dużych powierzchniach stanowią poważny problem i wyzwania dla hodowli i ochrony lasu, przynoszą też wymierne starty ekonomiczne. Uszkodzenia drzewostanów na skutek pożarów, porywistych wiatrów lub ich osłabienie w efekcie suszy, zmian klimatycznych, masowych pojawów owadów, grzybów i innych organizmów coraz częściej jest powodem zaniepokojenia społeczeństwa. Stawiane są pytania zarówno o skuteczność stosowanych obecnie metod ochrony ekosystemów leśnych jak też skali i form zagospodarowania surowca poklęskowego.

Podstawową intencją organizatorów konferencji jest przegląd wiedzy na temat metod ochrony ekosystemów leśnych w obliczu zjawisk o charakterze klęskowym oraz sposobów postępowania w miejscach zaburzeń

Cele konferencji

• Przegląd metod ochrony ekosystemów leśnych w obliczu zjawisk klęskowych
• Ocena skali i rzeczywistego wpływu zaburzeń ekosystemów leśnych na ich trwałość
• Ocena wpływu zaburzeń w ekosystemach leśnych na poziom różnorodności biologicznej
• Próba określenia zasad postępowania wobec zjawisk klęskowych w lasach gospodarczych
• Próba określenia zasad postępowania wobec zjawisk klęskowych w lasach przyrodniczo cennych

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie zachowaniu trwałości ekosystemów leśnych w obliczu powtarzających się coraz częściej zjawisk o charakterze klęskowym. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody w lasach.

 Program_14_AMOP_2018.pdf

Rogów, 5-6 kwietnia 2017 r.

Założenia

Zróżnicowanie gatunków i siedlisk leśnych jest w najwyższym stopniu zależne od obecności wody i zdolności retencyjnych ekosystemów leśnych. Obserwowane od kilku lat niepokojące zmiany klimatyczne, w tym głównie ocieplenie klimatu i susze w okresie wegetacyjnym, powodują konieczność podjęcia działań wyprzedzających, zmierzających do zachowania we właściwym stanie leśnych siedlisk mokradłowych. Istotny jest także stały monitoring organizmów wskaźnikowych związanych z mokradłami.

Podstawową intencją organizatorów konferencji jest przegląd i doskonalenie metod ochrony leśnych siedlisk mokradłowych i gatunków z nimi związanych

Cele konferencji

• Podkreślenie kluczowej roli siedlisk mokradłowych w zachowaniu różnorodności biologicznej
• Zwrócenie uwagi na szczególną rolę torfowisk w akumulacji wody i węgla
• Ocena wpływu zmian klimatycznych na gatunki roślin związanych z siedliskami mokradłowymi
• Ocena wpływu zmian klimatycznych na gatunki zwierząt związanych z siedliskami mokradłowymi
• Promocja programów małej retencji realizowanych na terenach leśnych
• Przegląd metod służących zatrzymaniu wody w ekosystemach leśnych

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie zachowaniu leśnych siedlisk mokradłowych w obliczu zachodzących zmian klimatycznych. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody w lasach.

Program_13_AMOP_2017.pdf

Rogów, 22-23 marca 2016 r.

Założenia

Różnorodność biologiczna lasu postrzegana jest powszechnie przez pryzmat metod poznawczych stosowanych w warunkach dziennych, co może powodować niewłaściwą ocenę jej stanu (np. liczebnego) i wartości (np. finansowej). Tymczasem zdecydowana większość ssaków i znaczna część innych zwierząt zamieszkujących ekosystemy leśne to organizmy nocne i poprzez to bardzo słabo rozpoznane pod każdym względem. W związku z tym należy dążyć do udoskonalenia stosowanych dotychczas w leśnictwie i ochronie przyrody metod oceny i szacowania wartości przyrodniczych w oparciu o wiedzę i narzędzia używane w warunkach nocnych.

Podstawową intencją organizatorów konferencji jest przegląd i doskonalenie metod oceny i szacowania leśnej różnorodności biologicznej w warunkach nocnych

Pytania kluczowe

• Czy dotychczasowe metody gwarantują właściwą ocenę różnorodności biologicznej w lasach?
• Czy podejmowane działania ochronne w stosunku do gatunków nocnych są odpowiednie?
• Jakie obecnie stosowane technologie sprzyjają poznawaniu lasu nocą?
• Czy nasza wiedza o rozmieszczeniu i wielkości populacji “gatunków nocnych” jest wystarczająca?
• Co wiemy o wpływie gospodarki leśnej na stan zachowania “gatunków nocnych”?

Cele konferencji

• Przegląd metod i narzędzi służących ocenie leśnej różnorodności biologicznej (nocą)
• Próba oceny wpływu gospodarki leśnej na organizmy nocne
• Ocena stanu poznania różnorodności gatunkowej sów leśnych i innych gatunków ptaków
• Ocena stanu poznania różnorodności gatunkowej nietoperzy leśnych
• Ocena stanu poznania różnorodności gatunkowej ssaków leśnych
• Ocena stanu poznania różnorodności gatunkowej owadów leśnych

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie metodom oceny i szacowania leśnej różnorodności biologicznej w warunkach nocnych. Ma charakter gólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody w lasach.

Program 12 AMOP 2016 r.

Rogów, 24-25 marca 2015 r.

Założenia

Grzyby występują bardzo pospolicie, także w środowisku leśnym, gdzie biorą udział w obiegu materii organicznej, w tym związków węgla. Pełnią ważną rolę w procesach glebowych, rozkładzie ściółki i drewna, są pokarmem i schronieniem zwierząt, tworzą mykoryzy z wieloma gatunkami drzew, krzewów i roślin zielnych. Mimo że z wyglądu niepozorne, pełnią niezmiernie ważną rolę w ekosystemach zapewniając stabilność biocenoz leśnych. W wielu regionach naszego kraju owocniki grzybów nadal są ważnym uzupełnieniem diety człowieka i źródłem przychodów. Odgrywają także istotną rolę w farmakologii, rolnictwie, a nawet przemyśle. Bywają też jednak niemile widziane przez leśników w drzewostanach gospodarczych, gdyż żyjąc na zdrowych drzewach mogą powodować ich choroby i straty surowcowe. Z kolei porosty (grzyby zlichenizowane) odgrywają istotną rolę w kształtowaniu właściwego mikroklimatu leśnego i stanowią niezbędny depozyt wody konieczny dla życia wielu organizmów.
Obecnie szczególne znaczenie grzybów dla przyrody i człowieka podkreśla znowelizowane rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej tych organizmów. Rozporządzenie określa zakazy obowiązujące wobec grzybów chronionych (w tym porostów) i podaje sposoby ich ochrony. Załącznikami do rozporządzenia są listy gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową, na której pojawiło się wiele gatunków, często trudno rozpoznawalnych. Ponieważ około 70% wszystkich gatunków grzybów występuje w lasach, umiejętność ich rozpoznawania jest szczególnie ważna dla leśników oraz naukowców i przyrodników zajmujących się zarówno ochroną, jak i użytkowaniem ekosystemów leśnych.

Podstawową intencją organizatorów konferencji jest promowanie takich sposobów prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej, które umożliwiają zachowanie stanowisk, siedlisk i ostoi gatunków grzybów objętych ochroną.

Pytania kluczowe

• Czy obecne przepisy ochrony przyrody w stosunku do grzybów są właściwe?
• Jak zgodnie z prawem wyznaczać i zabezpieczać niektóre siedliska grzybów?
• Jak w praktyce sprawdzać skuteczność podjętych działań ochronnych?
• Jakie technologie prac leśnych sprzyjają zachowaniu grzybów?
• Czy i jak walczyć z grzybami patogenicznymi?
• Czy nasza wiedza o rozmieszczeniu i wielkości populacji chronionych i zagrożonych gatunków jest wystarczająca?
• Czy nasza wiedza o racjonalnym użytkowaniu i umiejętność rozpoznawania gatunków grzybów jest wystarczająca?
• Jak i kto ma kontrolować pozyskanie grzybów gatunków objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane?

Cele konferencji

• Ocena stanu poznania różnorodności gatunkowej grzybów leśnych
• Określenie optymalnych dla chronionych grzybów metod gospodarowania w lasach
• Kształcenie umiejętności rozpoznawania chronionych gatunków grzybów
• Kształtowanie świadomości o biocenotycznej roli grzybów w ekosystemach leśnych

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie roli grzybów w ekosystemach leśnych. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody w lasach.

WNIOSKI

1. Konieczna jest intensyfikacja badań o charakterze inwentaryzacji na poziomie ogólnokrajowym w celu lepszego poznania rozmieszczenia gatunków grzybów i porostów, ponieważ stan wiedzy w tym zakresie jest niedostateczny, a także w celu ustalenia właściwej listy grzybów i porostów objętych ochroną gatunkową.
2. Istnieje konieczność stworzenia centralnej bazy danych zawierającej informacje o gatunkach grzybów wielkoowocnikowych i porostów, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych, zagrożonych i rzadkich. Obecnie dane te są rozproszone i trudno dostępne zarówno dla naukowców, jak i dla osób zajmujących się wykonywaniem zadań ochronnych w terenie.
3. Stymulacja i finansowanie badań oraz stworzenie i gromadzenie informacji w formie bazy danych winno spoczywać na instytucjach odpowiedzialnych za gromadzenie i zarządzanie informacją o gatunkach chronionych.
4. Proponuje się utworzenie w porozumieniu ze specjalistami listy kilku gatunków łatwo rozpoznawalnych grzybów i porostów, które ze względu na swoją biologię i wymagania siedliskowe mogą pełnić rolę tzw. gatunków parasolowych. Popularyzacja tych gatunków powinna mieć charakter ogólnokrajowej akcji.
5. Uwzględnienie w nowelizowanej Ustawie o ochronie przyrody rozwiązań umożliwiających w sytuacjach oczywistych, po przedstawieniu odpowiedniej dokumentacji, uproszczoną procedurę weryfikacji list gatunków chronionych grzybów i porostów.
6. Istnieje potrzeba poszukiwania rozwiązań kształtujących właściwe postawy, rozwijających wiedzę i zwiększających zaangażowanie społeczeństwa w ochronę przyrody w postaci rożnego rodzaju działań edukacyjnych, typu: konkursy, akcje plenerowe, opieka nad sędziwymi drzewami zasiedlonymi przez grzyby itp.

Pobierz program

Rogów, 26-27 marca 2014 r.

Założenia

Martwe drewno jest nieodłącznym składnikiem ekosystemów leśnych, jednak ocena jego roli w zbiorowiskach leśnych jest zadaniem trudnym i budzącym wciąż wiele kontrowersji. Od szeregu lat trwa dyskusja pomiędzy zarządzającymi lasami, a środowiskiem naukowym, przyrodnikami i przemysłem drzewnym, dotycząca przede wszystkim ilości, kategorii oraz funkcji martwego drewna. W opinii niektórych przedstawicieli naszego społeczeństwa martwe drewno to “miliony metrów sześciennych straconego surowca drzewnego”, który “gnijąc” wpływa na wzrost emisji dwutlenku węgla i zagraża nawet siedliskom i gatunkom na obszarach Natura 2000. Wśród przyrodników dominuje przekonanie, że zasoby martwego drewna w praktyce nadal są utrzymywane na poziomie o wiele mniejszym, niż jest to potrzebne dla zachowania ochrony różnorodności biologicznej w naszym kraju. Problemem są wciąż niedoskonałości metodologiczne i brak kompleksowych opracowań dotyczących optymalnej miąższości i struktury martwego drewna z terenu naszego kraju. Szczególnie mało badań dotyczy zapasu martwego drewna, zwłaszcza w różnych siedliskach. O wiele więcej jest prac poświęconych jego istotnej roli ekologicznej i miejscu życia dla saproksylicznych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Niektóre standardy dotyczące pozostawiania i zwiększania zasobu martwego drewna w lasach sprecyzowała polska Grupa Robocza FSC. Część z nich jest przyjęta i stosowana przez Lasy Państwowe (np. osiągnięcie miąższości martwego drewna równej co najmniej 5% zapasu w skali RDLP). O ilości martwego drewna pozostawionego w lesie decyduje dziś arbitralnie nadleśniczy. Również obecne zapisy znowelizowanych w 2012 roku Instrukcji i Zasad gospodarowania w Lasach Państwowych dostrzegają i podkreślają ważną rolę biocenotyczną drewna martwego i zamierającego. W celu ochrony różnorodności biologicznej należy pozostawiać w lesie drewno martwych drzew różnej formy, wielkości i w różnych stadiach rozkładu, uwzględniając uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne, z zastrzeżeniem, że jego ilość nie spowoduje “wzrostu zagrożenia ze strony szkodników wtórnych” i w konsekwencji rozpadu drzewostanu. Z punktu widzenia praktyki ochrony lasu za szczególnie cenne uważa się także drzewa biocenotyczne – tzw. “leśnych weteranów”.

Cele konferencji

• Ocena stanu wiedzy dotyczącej gatunków saproksylicznych
• Próba określenia ilości martwego drewna w lasach gospodarczych i ochronnych
• Promocja roli ekologicznej martwego drewna w ekosystemach leśnych

Pytania kluczowe

1. Czy ilość martwego drewna w polskich lasach jest wystarczająca dla zapewnienia trwałości populacji korzystających z niego organizmów?
2. Czy jest możliwe w oparciu o odpowiednie argumenty merytoryczne (badania) ustalenie wartości progowych zapasu martwego drewna dla poszczególnych typów siedlisk?
3. Jakie są zależności ekologiczne pomiędzy ilością i kategorią martwego drewna, a liczbą gatunków saproksylicznych?
4. Dla jakich konkretnie gatunków organizmów należy określić niezbędną ilość martwego drewna w lasach gospodarczych?
5. Czy nasza wiedza o wymaganiach organizmów saproksylicznych w stosunku do martwego drewna jest na tyle wystarczająca, by określić dla nich tzw. “próg wymierania”?
6. Jakie konkretnie aktywne działania ochronne należy podjąć dla zachowania gatunków związanych z martwym drewnem?
7. Czy i jak promować rolę i obecność martwego drewna w lasach?

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie roli martwego drewna w ekosystemach leśnych. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych oraz organizacji pozarządowych związanych z aktywną ochroną przyrody w lasach.

WNIOSKI

• Istnieje potrzeba każdorazowego sprecyzowania pojęcia “martwego drewna” w aspekcie inwentaryzowania jego zasobów (czy tylko drzewa całkowicie martwe, czy również zamierające; czy tylko części nadziemne, czy również podziemne z uwagi na ich rolę).
• Należy ujednolicić sposób pomiaru zasobów martwego drewna poprzez przyjęcie wspólnej metodyki prac oraz współpracę pomiędzy różnymi systemami monitoringu.
• Problematyka martwego drewna powinna uwzględniać między innymi aspekty:
  przyrodniczy,
  ekonomiczny,
  społeczny.
  Jako zasadę należy przyjąć, że ilość martwego drewna powinna być zróżnicowana w zależności od głównych funkcji wypełnianych przez konkretny obszar leśny.
• Należy dążyć do zwiększenia ilości martwego drewna w skali kraju w długim horyzoncie czasowym, z uwzględnieniem i określeniem zróżnicowania przestrzennego na tło, “centra” i korytarze.
  Całościowa ocena zasobów martwego drewna powinna być oparta o monitoring wszystkich grup organizmów z nim związanych oraz o wiedzę o jego roli w ochronie środowiska. Martwe drewno jest środkiem do zabezpieczenia bytu tych organizmów, a nie celem samym w sobie.
• Istniejące wskaźniki liczbowe i procentowe dotyczące ilości martwego drewna na obszarach Natura 2000 powinny zostać zweryfikowane z uwzględnieniem doświadczeń innych krajów europejskich.
• Istnieje potrzeba stworzenia modeli opartych na danych naukowych pozwalających wyznaczyć minimalny poziom martwego drewna i liczby drzew biocenotycznych w zależności od uwarunkowań przyrodniczych i gospodarczych (np. typ siedliska, wiek drzewostanu, chronione gatunki, główna funkcja lasu).
• Potrzebna jest dalsza edukacja społeczeństwa na temat znaczenia martwego drewna w ekosystemie leśnym.

Pobierz program

Rogów, 27-28 marca 2013 r.

Założenia

Lasy i zadrzewienia są schronieniem i miejscem zdobywania pożywienia dla zwierząt dziko żyjących. Status prawny gatunków jest zróżnicowany. Część podlega ochronie gatunkowej, część użytkowaniu na mocy ustawy Prawo Łowieckie. Niektóre gatunki ze względu na zbyt wysokie zagęszczenia (np. jeleniowate, bóbr) powodują wymierne szkody w gospodarce leśnej. Gospodarowaniem populacjami gatunków łownych zajmują się myśliwi zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim, na podstawie planów łowieckich sporządzanych po przeprowadzeniu corocznych inwentaryzacji. Według jednych łowiectwo jest nie tylko uświęconą tradycją konieczną metodą zarządzania populacjami dzikich zwierząt, lecz również formą ich ochrony. Część społeczeństwa uważa, że łowiectwo jako trwały element gospodarki leśnej wymaga szeregu zmian, ponieważ nie jest zrównoważone pod względem ekonomicznym, ekologicznym i społecznym. Przykładem ostatnia kampania ekologów, którzy chcą wyłączenia ptaków z listy zwierząt łownych.

Ochrona wielu gatunków dzikich zwierząt, rozumiana w niektórych środowiskach przyrodniczych, jako ciągłe zwiększanie ich liczebności, rodzi wiele problemów i kontrowersji. Nawet sztandarowy gatunek będący symbolem ochrony przyrody – żubr – w Puszczy Białowieskiej jest odstrzeliwany ze względu na ograniczoną pojemność tego kompleksu leśnego. Król puszczy, który zagradza drogę kierowcom nie jest już niczym niezwykłym. Do poważnych kolizji drogowych ze zwierzętami dochodzi codziennie na tysiącach polskich dróg przebiegających przez lasy. Wędrujące jesienią po kraju coraz liczniejsze łosie są przyczyną wielu groźnych wypadków, w których giną ludzie, nawet na dobrze zabezpieczonych autostradach. Dobrym, lecz bardzo kosztownym rozwiązaniem są różnego rodzaju przejścia dla zwierząt. To przykład zrównoważonego rozwoju dróg krajowych i autostrad, skuteczna metoda ochrony przyrody i niezbędny element łączności ekologicznej kraju.

Wiele zwierząt okaleczonych podczas kolizji trafia w pierwszej kolejności do leśników, którzy humanitarnie niosą pomoc, często jednak nie do końca w zgodzie z prawem. W Polsce nie działa należycie odpowiedni system i brak jednoznacznych procedur w konieczności eutanazji zwierząt ciężko rannych i trwale kalekich, co powinno leżeć w gestii krajowych służb weterynaryjnych, myśliwych i policji. W odpowiedzi na presję społeczeństwa przy niektórych nadleśnictwach, parkach narodowych i krajobrazowych oraz ogrodach zoologicznych powstały azyle i ośrodki rehabilitacji dzikich zwierząt. Niektóre wyleczone w nich zwierzęta są spektakularnie przywracane naturze, jednak najczęściej los wypuszczonych zwierząt jest nieznany. Co więcej, po długotrwałym pobycie w ośrodku rehabilitacji, mogą zostać nosicielami chorób i stanowić realne zagrożenie dla zdrowych, dobrze funkcjonujących na wolności przedstawicieli swojego gatunku, a niekiedy także dla ludzi.

Do aktywnych i coraz częściej skutecznych metod ochrony zagrożonych gatunków zwierząt można zaliczyć reintrodukcje. Udane przykłady to odbudowa populacji żubra, sokoła wędrownego czy susła moręgowatego. Obecnie w Polsce realizowanych jest kilkanaście programów restytucji różnych gatunków zwierząt (w tym motyli, ryb, ptaków, ssaków), w których wykorzystywana jest ta metoda.

Uzupełnieniem powyższych metod ochrony gatunków coraz częściej stają się nowoczesne urządzenia techniczne (np. geolokalizatory GPS, fotokamery, drony), które pozwalają na badanie ekologii zwierząt, umożliwiają ich monitoring czy skuteczniejszą inwentaryzację. Wydaje się jednak, że zdobyte dzięki nim informacje naukowe nie są jeszcze należycie wykorzystane, wypromowane i bezpośrednio wdrożone do programów, strategii ochronnych i zarządzania poszczególnymi gatunkami zwierząt.

Cele konferencji

• Podkreślenie roli lasów będących ostoją dla dzikich zwierząt
• Ocena wpływu łowiectwa na ochronę dzikich zwierząt
• Omówienie metod zapobiegania kolizjom drogowym
• Wymiana doświadczeń i poglądów wśród osób i instytucji zajmujących ochroną, rehabilitacją i restytucją dzikich zwierząt
• Promocja nowoczesnych technik badawczych służących ochronie dzikich zwierząt

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie, szczególnie ocenie sposobów zarządzania zwierzyną oraz ochrony i rehabilitacji zwierząt dzikich. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, myśliwych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk akademickich, instytucji i urzędów publicznych oraz organizacji pozarządowych związanych z ochroną przyrody, a także zarządców dróg i autostrad, służb bezpieczeństwa weterynaryjnego i ekologicznego kraju.

Pobierz założenia konferencji

Pobierz program konferencji

Rogów, 29-30 marca 2012 r.

Założenia

Ocenia się, że w Polsce, jak na całym świecie, mamy do czynienia z inwazją obcych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Obok utraty siedlisk jest to największe zagrożenie dla zachowania różnorodności biologicznej. W maju ubiegłego roku Komisja Europejska uznała inwazyjne gatunki obce za jedno z największych bezpośrednich zagrożeń dla europejskiej przyrody.
Rozprzestrzenianie się przy udziale człowieka obcych gatunków poza granice swoich naturalnych zasięgów najczęściej stanowi poważne zagrożenie dla gatunków rodzimych. Sporne jest określanie przedziałów czasowych czy i do kiedy konkretny gatunek jest obcy, a od kiedy już rodzimy. Według obowiązujących definicji gatunek obcy nie może stać się rodzimy, niezależnie od przedziału czasu, jaki upłynął od introdukcji. Gatunki wprowadzone bardzo dawno temu z reguły nie są inwazyjne. W praktyce większe znaczenie ma to czy dany obcy gatunek jest szkodliwy (inwazyjny), czy nie.
Natomiast rozprzestrzenianie się gatunków w sposób samoistny (?) jest korzystnym i naturalnym wskaźnikiem zmian, np. ewolucyjnych czy klimatycznych, którym przyroda od wieków podlega i dzięki temu staje się bardziej różnorodna. Zmiany zasięgów czy nawet wymieranie niektórych gatunków są naturalnym procesem i zjawisko to musimy zaakceptować. Spektakularnym przykładem braku akceptacji dla tych zmian są autorytarnie ustalone granice występowania (zasięgów) gatunków drzew w naszym kraju. Nie ma dowodów, że granice te są trwałe i niezmienne.
Jednak w większości inwazyjne gatunki obce stanowią utrapienie zarówno dla samej przyrody jak i dla ludzi zarządzających środowiskiem, w tym szczególnie dla służb leśnych i służb ochrony przyrody. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z 9 listopada 2011 roku wymieniono 52 niepożądane obce inwazyjne gatunki, których sprowadzanie do kraju, przetrzymywanie, prowadzenie hodowli, rozmnażanie i sprzedaż na terenie kraju wymaga zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Jednak wg Instytutu Ochrony Przyrody w Polsce stwierdzono co najmniej 1200 obcych gatunków.
Samoistnie lub przy udziale człowieka, znaczna część gatunków obcych dokonała swoistej inwazji na ekosystemy leśne. Wiele z nich jest powszechnie znanych naukowcom, leśnikom i przyrodnikom, jak na przykład:
– z królestwa roślin – niecierpek drobnokwiatowy, dąb czerwony, robinia pseudoakacja, czeremcha amerykańska, klon jesionolistny;
– z królestwa zwierząt – norka amerykańska, jenot, szop pracz, żółw czerwonolicy, rak amerykański, jeleń sika, daniel, bażant, szrotówek kasztanowcowiaczek;
– z królestwa grzybów – phytophtoroza, holenderska choroba wiązów.
Większość gatunków obcych i inwazyjnych nie jest jednak powszechnie znana, a tym samym nie wiadomo czy i gdzie występują oraz jaki mają wpływ na ekosystemy leśne?

Intencją organizatorów Konferencji jest konstruktywna wymiana poglądów i doświadczeń dotycząca obecności i wpływu gatunków obcych i inwazyjnych na ekosystemy leśne.

Pytania kluczowe

1. Czy i jakie inwazyjne gatunki obce stanowią rzeczywiste zagrożenie dla różnorodności biologicznej polskich lasów?
2. Czy nasza wiedza o tych gatunkach jest wystarczająca?
3. Które gatunki obcego pochodzenia są pożądane, które mogą być tolerowane, a które zagrażają ekosystemom leśnym?
4. Czy i jak zapobiegać rozprzestrzenianiu się tych gatunków w lasach?
5. Czy i pod jakimi warunkami można wprowadzać obce gatunki?
6. Jak efektywnie zapobiegać niebezpiecznym introdukcjom oraz kontrolować najgroźniejsze obce gatunki wprowadzane w przeszłości?
7. Czy możemy skutecznie zablokować wniknięcie do polskiej przyrody nowych gatunków inwazyjnych, np. węgorek sosnowy, barczatka syberyjska?
8. Gatunki obce ekosysystemowo (np. kot i pies w lesie, świerk i buk poza zasięgiem).

Cele konferencji

• Próba określenia realnego zagrożenia dla różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych ze strony gatunków obcych i inwazyjnych
• Omówienie i promowanie działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się tych gatunków w lasach
• Wymiana doświadczeń i poglądów wśród osób i instytucji zajmujących się badaniami nad wpływem gatunków obcych i inwazyjnych na ekosystemy leśne
• Promocja rodzimych gatunków roślin, grzybów i zwierząt

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie oraz rozpoznaniu i określeniu wpływu gatunków obcych i inwazyjnych na ekosystemy leśne. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, zarządców lasów prywatnych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk akademickich, a także instytucji i urzędów publicznych oraz organizacji pozarządowych związanych z ochroną przyrody, zachowaniem różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych, a zwłaszcza gatunków rodzimych.

Wnioski z konferencji

1. Różnorodność poglądów zaprezentowanych podczas konferencji pokazuje konieczność podejmowania szerokich działań edukacyjnych i popularyzacji wiedzy na temat problematyki gatunków obcych.
2. Interdyscyplinarny przegląd zagadnień potwierdził negatywne oddziaływanie niektórych gatunków obcych na stan ekosystemów leśnych.
3. Stan naszej wiedzy na temat gatunków obcych szybko się zmienia, konieczna jest więc jej ciągła aktualizacja oraz upowszechnianie nowych osiągnięć nauki i praktyki. Konieczne jest kontynuowanie interdyscyplinarnych spotkań, sprzyjających wymianie doświadczeń, wyników badań i wdrażaniu rozwiązań praktycznych.
4. Należy kontynuować prace badawcze nad skutecznymi metodami kontroli i usuwania gatunków inwazyjnych. Wskazane jest usuwanie tych gatunków na wczesnym etapie ich inwazji, w celu ograniczania ich negatywnego wpływu na różnorodność biologiczną oraz minimalizacji kosztów środowiskowych i gospodarczych.
5. We wszelkich działaniach mających związek z gatunkami obcymi należy kierować się zasadą ostrożności.
6. Istnieje potrzeba opracowania programu postępowania z populacjami obcych, inwazyjnych gatunków. W celu zmniejszenia ich negatywnego wpływu na populacje gatunków rodzimych należy zidentyfikować i wyeliminować przyczyny niskiego pozyskania łownych obcych gatunków inwazyjnych. Program taki powinien zostać opracowany przy współpracy MŚ, GDOŚ, PROP, ZG PZŁ, PGL LP, IOP PAN, IBS PAN, IBL, parków narodowych, a także organizacji pozarządowych.

Pobierz wnioski

Pobierz program konferencji

Rogów, 30-31 marca 2011 r.

Założenia

Ptaki stanowią bardzo istotny składnik różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych, a jednocześnie gospodarka leśna wpływa na funkcjonowanie ptasich populacji. Już prawie od 30 lat tworzone są w lasach strefy ochronne dla niektórych gatunków, co w ocenie ornitologów sprzyja zachowaniu ich populacji w dobrej kondycji. Obecnie w Lasach Państwowych jest 3256 stref ochronnych o łącznej powierzchni 165 749 ha, w tym 67 722 ha ochrony całorocznej. Mankamentem tego rodzaju ochrony jest ustawowa obligatoryjność ich konsekwentnego egzekwowania, w połączeniu z długotrwałym utrzymywaniem i niejasnymi zasadami gospodarowania w drzewostanach ze strefami.

W Polsce niemal wszystkie gatunki ptaków podlegają ochronie, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody oraz rozporządzeniem o ochronie gatunkowej dziko żyjących zwierząt. Niezależnie od krajowych form ochrony, dziko żyjące ptaki chronione są na mocy Dyrektywy Ptasiej Unii Europejskiej, a narzędziem tej ochrony jest wyznaczanie obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000. Przy ich typowaniu stosowano naukowe kryteria, wskaźniki opracowane przez BirdLife International. OSO zlokalizowane na gruntach LP zajmują powierzchnię 1 126 000 ha, co stanowi 15,1 % powierzchni zarządzanej przez Lasy Państwowe.

Implementacja prawa obowiązującego w UE do prawa krajowego powoduje liczne obostrzenia i stawia dodatkowe wyzwania dla leśników, przyrodników i służb ochrony przyrody. Przykładowo, zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji z 2008 roku, plany urządzania lasu 382 nadleśnictw “naturowych” muszą być poddane tzw. strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Może to oznaczać częściowe podporządkowywanie celów i zasad gospodarczo-hodowlanych priorytetom ochrony niektórych gatunków ptaków. Podobnie w przypadku planów zadań ochronnych powinny one uwzględniać konkretne propozycje działań dla ptaków. W praktyce jednak wciąż niejasne są kryteria określające, jakie działania gospodarcze oraz ochronne mogą być realizowane na konkretnych obszarach ochrony ptaków na terenach leśnych.

Dyrektywa Ptasia UE zobowiązała państwa członkowskie nie tylko do ochrony ptaków, lecz również do gromadzenia danych o zmianach stanu ptasich populacji. Monitoring jest obecnie integralnym elementem współczesnego systemu ochrony i zarządzania zagrożonymi populacjami zwierząt; np. dzięki wiedzy o zmianach liczebności i innych wskaźnikach stanu populacji ptaków możliwa jest ocena właściwego stanu ich ochrony (favourable conservation status) i proponowanie konkretnych zabiegów z zakresu ochrony czynnej. W dalszej perspektywie ocenie podlega również skuteczność podejmowanych metod ochrony cyklicznie raportowana do Komisji Europejskiej (najbliższy raport jest planowany na 2013 rok).

W ciągu kilku ostatnich lat nastąpił znaczny wzrost oczekiwań i wymagań w zakresie ochrony przyrody i ptaków na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe. Często jednak te same tereny objęte są różnego rodzaju formami ochrony i działań gospodarczych o sprzecznych zaleceniach, co powoduje chaos w zarządzaniu, realizowaniu czynnej ochrony i kompetencjach poszczególnych jednostek.

Intencją organizatorów Konferencji jest konstruktywna wymiana poglądów i doświadczeń wśród wszystkich zajmujących się zarządzaniem, gospodarowaniem i monitorowaniem ekosystemów leśnych oraz działaniami mającymi wpływ na zachowanie populacji ptaków leśnych.

Cele konferencji

• Identyfikacja i minimalizacja konfliktów pomiędzy działaniami gospodarczymi w Lasach Państwowych, a wymogami ochrony ptaków
• Promocja konkretnych działań ochronnych służących zachowaniu populacji ptaków leśnych
• Budowanie platformy wymiany doświadczeń wśród osób i instytucji zajmujących się zarządzaniem zasobami przyrody, w tym populacjami ptaków na obszarach leśnych
• Wspieranie zrównoważonego i trwałego leśnictwa
• Promocja Międzynarodowego Roku Lasów

Pytania kluczowe

1. Jaka jest skuteczność ochrony strefowej? Czy i jakie prace leśne w przypadku konkretnych gatunków można w strefach wykonywać? Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby można było strefę odwołać?
2. Jakie prace leśne prowadzone w okresie rozrodu ptaków nieobjętych ochroną strefową nie są szkodliwe dla zachowania ich populacji?
3. Jaki jest obecny stan zachowania raportowanych do UE gatunków ptaków na obszarach specjalnej ochrony ptaków znajdujących się na terenach leśnych?
4. Jakie konkretnie zadania i modyfikacje gospodarki leśnej w przypadku podlegających raportowaniu do UE gatunków ptaków na terenach leśnych są podejmowane, a jakie powinny być, aby zachować właściwy stan ich ochrony?
5. Kto odpowiada za bezpośrednie działania zmierzające do zachowania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony w przypadku populacji ptaków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty?
6. Jak powinna wyglądać kompensacja przyrodnicza dla obszaru ptasiego Natura 2000?
7. Jak rozstrzygać sytuacje konfliktowe w przypadku nakładania się obszarów ptasich i siedliskowych i czasami odmiennych zaleceń ochronnych dla utrzymania ptaków oraz zaleceń dla utrzymania siedlisk i innych gatunków “naturowych”?
8. W jakim zakresie można udoskonalić współpracę pomiędzy Lasami Państwowymi, Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska, Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, a także instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi zajmującymi się ochroną ptaków w Polsce?

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja poświęcona jest doskonaleniu praktycznych metod ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie oraz zarządzaniu ekosystemami leśnymi i zachowaniu populacji ptaków leśnych. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, zarządców lasów prywatnych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk akademickich, a także instytucji i urzędów publicznych oraz organizacji pozarządowych związanych z ochroną przyrody, zachowaniem różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych, a zwłaszcza ptaków. Konferencja wpisuje się w obchody Międzynarodowego Roku Lasu.

Program konferencji

1 dzień – 30 marca

2 dzień – 31 marca

23-24 marca 2010 roku

Założenia

Polska jest krajem o bogatej różnorodności biologicznej, szczególnie w przypadku ekosystemów leśnych. Mimo że nasze lasy rozwinęły się w większości po wycięciu lasów naturalnych, nadal około 65% rodzimych gatunków występujących w Polsce to gatunki leśne lub z lasem związane. To efekt wielu wpływów i działań, głównie różnorodnych form ochrony przyrody, ekstensywnego użytkowania jej zasobów w niektórych regionach kraju oraz uwarunkowań biogeograficznych.
Obecnie zachowanie różnorodności biologicznej jest jednym z najważniejszych celów gospodarki leśnej. Zbieżna z Konwencją w Rio de Janeiro ustawa o lasach z 1992 roku wprowadza do polskiego leśnictwa definicję trwałego i zrównoważonego zagospodarowania lasów. Dziś najważniejszymi elementami ekologicznego leśnictwa, zmierzającymi do zachowania różnorodności biologicznej są: przebudowa drzewostanów pod kątem ich zgodności z siedliskiem, różnicowanie struktury lasu, stosowanie rębni złożonych, preferowanie odnowień naturalnych, wzbogacanie materii organicznej, zachowanie leśnych zasobów genowych, prace siedliskoznawcze, kartowanie rozmieszczenia siedlisk i gatunków, a nawet zarządzanie niektórymi formami ochrony przyrody.
Różnorodność biologiczna lasów może być wzmacniana poprzez realizację projektów i programów finansowanych z środków krajowych i zagranicznych. Zwykle programy te wzajemnie się uzupełniają. Przykładowo, oprócz kształtowania kompleksów leśnych niezmiernie ważne są takie działania, jak: tworzenie korytarzy ekologicznych w postaci zadrzewień na terenach rolnych czy zachowanie mozaiki siedlisk, która uwzględnia nie tylko lasy, ale także tereny otwarte, cieki, bagna czy torfowiska.
Ochrona przyrody i zachowanie różnorodności biologicznej polskich lasów wymagają także odpowiednich środków finansowych. Obecnie, wśród wielu mechanizmów finansowania na szczególną uwagę zasługuje V priorytet Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz LIFE +. Polska – jako członek Unii Europejskiej, polskie lasy – jako ostoje rzadkich siedlisk i gatunków, stoją przed dużą szansą pozyskania i wykorzystania środków przeznaczonych na lata 2007-2013.
Pierwsze konkursy już za nami. Dzięki aktywności instytucji publicznych oraz organizacji pozarządowych wystartowało wiele interesujących projektów związanych z zachowaniem i wzbogacaniem różnorodności biologicznej na wielu poziomach. Niemałą cześć środków zdobyli sami leśnicy z Lasów Państwowych aplikując o środki ze wszystkich poziomów organizacyjnych: nadleśnictw, regionalnych dyrekcji, jak i wydziałów dyrekcji generalnej. Dużą pulę zdobyły inne instytucje publiczne i stowarzyszenia pozarządowe, które posiadają bogatą i praktyczną wiedzę ekspercką, doświadczenie w stosowaniu nowych rozwiązań i liczne rzesze zaangażowanych członków. .

Intencją organizatorów Konferencji jest wymiana poglądów i doświadczeń wśród obecnych i potencjalnych Beneficjentów, czyli wszystkich tych, którzy potrafią lub chcieliby korzystać z instrumentów unijnych wspierających ochronę przyrody w lasach, a także:
– zachęcenie większej grupy leśników, urzędników i przyrodników do przygotowywania wspólnych wniosków o tematyce leśnej,
– wsparcie merytoryczne i organizacyjne dzięki opiece i pomocy Instytucji Wdrażających.

Cele konferencji

• Promocja projektów związanych z zachowaniem i wzbogacaniem różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych
• Zachęta do zdobywania środków finansowych na ochronę przyrody w ekosystemach leśnych
• Budowanie platformy wymiany doświadczeń wśród obecnych i potencjalnych Beneficjentów programów unijnych
• Wspieranie zrównoważonego i trwałego leśnictwa
• Promocja Międzynarodowego Roku Różnorodności Biologicznej
• Promocja przedsięwzięć realizowanych w ramach V priorytetu PO IiŚ.

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja dotyczy praktycznych metod ochrony przyrody w leśnictwie zrównoważonym w kontekście umiejętności pozyskiwania na ten cel głównie zagranicznych środków finansowych. Ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów, w tym doświadczeń w realizacji projektów współfinansowanych ze środków V priorytetu PO IiŚ. Przeznaczona jest dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk akademickich, a także instytucji i urzędów publicznych oraz organizacji pozarządowych związanych z ochroną przyrody, zachowaniem i wzbogacaniem różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych. Konferencja wpisuje się w obchody Międzynarodowego Roku Bioróżnorodności.

WNIOSKI z VI KONFERENCJI AMOPwZL

1. Uczestnicy Konferencji zauważają istotny postęp w wykorzystywaniu środków unijnych w celu zachowania bioróżnorodności w lasach oraz widzą ogromne możliwości w dalszym ich pozyskiwaniu. Należy docenić rolę instytucji wdrażających, wspomagających wdrażanie projektów (CKPŚ, NFOŚiGW). Ponadto oprócz tych instytucji powinny aktywniej działać regionalne programy operacyjne.
2. Należy kontynuować cykl spotkań (podobnych do konferencji), ważne jest wypracowanie systemu szkoleń w zakresie pozyskiwania środków na ochronę bioróżnorodności… ponadto organizację szkoleń merytorycznych z zakresu ochrony przyrody, na obszarach Natura 2000, dokształcanie kadry terenowej realizującej zadania projektowe.
3. Efektywność wydatkowania środków będzie wyższa poprzez uproszczenie procedur administracyjnych, wymogów formalno-prawnych, ograniczenie zakresu i częstotliwości procedur sprawozdawczych oraz kontrolnych. Proponujmy skorzystanie z przyjętych procedur np. w Life+.
4. W przypadku Lasów Państwowych i innych instytucji wypracowanie zasad zatrudnienia, wynagradzania i premiowania osób zaangażowanych w przygotowanie, realizację projektów oraz uszczegółowienie polityki rachunkowości w zakresie korzystania ze środków unijnych. Zaplanowanie dobrej struktury zarządzania projektami.
5. Umożliwienie realizacji projektów na zasadach partnerstwa (dotyczy głównie jednostek budżetowych PJB).
6. Stworzenie bazy projektów, która będzie na poziomie Polski (CKPŚ, NFOŚ, GDOŚ, DGLP):

• • • gromadziła informacje o wszystkich projektach (synchronizacja działań),
    • inspirowała do partnerstwa,
    • prezentowała przykłady dobrych praktyk,
    • stanowiła forum konsultacyjne dla realizatorów wniosków.

Pobierz program konferencji

Rogów, 30-31 marca 2009 r.

Istotą współczesnego leśnictwa jest założenie, że przedmiotem gospodarki leśnej jest nie tylko sam drzewostan, lecz cały ekosystem leśny. Nadrzędnym celem takiej gospodarki jest zapewnienie trwałości lasów i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji. Jednocześnie, wynika z tego konieczność uwzględniania wyników postępu w badaniach naukowych oraz rozwoju technologicznym.

Swoistym inkubatorem pomysłów i innowacyjnych rozwiązań miały być leśne kompleksy promocyjne, w których, zarówno możliwość, jak i konieczność prowadzenia eksperymentów w zakresie gospodarki leśnej, zostały zapisane. Jednak rozpoczęte w tym samym czasie procesy wdrażania nowych technologii i zasad gospodarowania (SILP, zarządzenia o prowadzeniu gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych, programy ochrony przyrody i inne) nie sprzyjały podejmowaniu dodatkowych inicjatyw. Tylko nieliczne nadleśnictwa w Polsce mają tradycję eksperymentowania i wdrażania innowacji. Nie sprzyja temu również obowiązujące prawo.

Przez całe dziesięciolecia, rozwój nauk i technik leśnych sprowadzał się do ich funkcji utylitarnych. Las postrzegano jako drzewostan i źródło drewna. Aktualnie trudnym wyzwaniem dla praktyki leśnej jest promocja i stosowanie nowoczesnych technologii i zdobyczy nauki, służących ochronie przyrody oraz uwzględniających potrzebę spełniania przez lasy pozostałych funkcji. Zdarza się, że praktyka leśna wyprzedza naukę, zwłaszcza, gdy leśnicy są stawiani w trudnej sytuacji podejmowania konkretnych decyzji gospodarczych “tu i teraz” oraz nadążania za postępem technologicznym w wielu dziedzinach gospodarki. Z kolei w parkach narodowych stosowane technologie i metody gospodarowania na powierzchniach leśnych czerpią z doświadczeń i metodologii używanej w LP, a wywodzącej się z drzewostanowego podejścia do lasu.
Stąd wynika konieczność doskonalenia współpracy pomiędzy przedstawicielami nauk przyrodniczych oraz praktyków nadzorujących i zarządzających lasami, w zakresie wdrażania zdobyczy nauki i techniki dla zachowania leśnych wartości przyrodniczych kraju.

Intencją organizatorów konferencji jest znalezienie odpowiedzi na dwa podstawowe pytania:

• Jak zdobycze nauki i techniki mogą służyć ochronie przyrody w lasach i jednocześnie być skutecznie wdrażane do praktyki leśnej?
• Czy rozwój nauk leśnych i biologicznych nadąża za potrzebami i wyzwaniami stojącymi przed praktyka leśną?

Cele konferencji

• Stymulowanie i szersze wykorzystanie efektów badań naukowych,
• Wdrażanie w leśnictwie nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku,
• Doskonalenie metod i sposobów gospodarki leśnej opartej na zdobyczach nauki i techniki służących ochronie przyrody w ekosystemach leśnych,
• Wspieranie zrównoważonego i trwałego leśnictwa.

 Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja dotyczy praktycznych metod ochrony przyrody w leśnictwie zrównoważonym.
Konferencja ma charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów w zakresach dotyczących zagadnień sformułowanych w podanych powyżej celach, ze szczególnym uwzględnieniem praktycznych możliwości stosowania metod ochrony przyrody w leśnictwie zrównoważonym. Przeznaczona jest głównie dla pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk akademickich oraz organizacji pozarządowych związanych z problematyką aktywnej ochrony przyrody w lasach. Intencją organizatorów jest promocja najnowszych zdobyczy nauki i techniki dla praktycznej ochrony przyrody w lasach.

Program konferencji 

Rogów, 1-2 kwietnia 2008 r.

Zasoby wodne w Polsce, w porównaniu z innymi krajami Europy, należą do najmniejszych, a ponadto cechuje je zmienność czasowa i przestrzenna. Wiele badań wskazuje na występowanie w Polsce trendu zmniejszania się zasobów wodnych przy zwiększającej się częstotliwości występowania hydrologicznych zjawisk ekstremalnych w postaci susz i powodzi.

Przyczyny tego zjawiska, obejmującego coraz większe obszary leśne, można podzielić na naturalne i antropogeniczne. Istotny wpływ na zmniejszanie się zasobów wodnych ma występowanie długotrwałych okresów suszy klimatycznej spowodowanych mniejszymi opadami oraz wzrostem temperatury w ostatnim dwudziestoleciu. Poważny wpływ na warunki wodne ma także ingerencja antropogeniczna w naturalny obieg wody za pomocą środków technicznych. Trwałe zmiany warunków wodnych na obszarach leśnych wywołują inwestycje hydrotechniczne (ujęcia wód powierzchniowych, stopnie wodne i zbiorniki wodne, regulacje rzek, wały przeciwpowodziowe), urządzenia melioracji wodnych, infrastruktura komunikacyjna, a także inna działalność jak np. wydobycie kruszyw, czy pobór wód podziemnych. Szczególnie dużą rolę w kształtowaniu zasobów wodnych odegrały urządzenia melioracyjne, które były intensywnie budowane do końca lat 70. ubiegłego wieku. Systemy melioracyjne pełniły głównie funkcję odwadniającą, co spowodowało przesuszenie wielu siedlisk leśnych, a także zniszczenie lub degradację licznych obszarów mokradłowych.

W tej sytuacji coraz bardziej znaczące są retencyjne i wodochronne funkcje lasów. Wskutek spowolnienia przepływu wody przez ekosystem leśny zwiększają się zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, a także poprawia się ich jakość. W celu zmniejszania niedoboru wody, stanowiącego już obecnie barierę rozwoju gospodarczego w wielu sektorach gospodarki kraju, podejmuje się liczne przedsięwzięcia z zakresu małej retencji. Obejmują one zarówno urządzenia techniczne (małe zbiorniki wodne, jazy, zastawki), jak również zabiegi nietechniczne (zalesienia, zadrzewienia, roślinne pasy ochronne, ochrona śródleśnych stawów i mokradeł), spowolniające lub powstrzymujące odpływ wody przy jednoczesnym odtwarzaniu naturalnego krajobrazu. Przykładem tych działań mogą być dwa duże projekty przygotowywane obecnie do realizacji w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko:

• “Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałania powodzi w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”,
• “Przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich związanej ze spływem wód opadowych. Utrzymanie potoków górskich i związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie.”.

Programy te zasługują na szczególne uznanie i wszelką pomoc ze strony urzędów i instytucji, środowisk naukowych, a także praktyków ochrony przyrody z parków krajobrazowych, narodowych i organizacji pozarządowych.

Cele konferencji

• Doskonalenie programu małej retencji w lasach
• Wzrost wiedzy na temat budowy i odbudowy leśnych zasobów wodnych,
• Kształtowanie postaw racjonalnego i oszczędnego użytkowania wody.

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja dotyczy jednej z najważniejszych funkcji lasów; funkcji retencyjnej i wodochronnej oraz koniecznych i konkretnych działań zmierzających do zatrzymania wody w ekosystemach leśnych. Ma charakter ogólnopolskiego, otwartego forum wymiany doświadczeń i poglądów w tym zakresie. Przeznaczona jest głównie dla pracowników Lasów Państwowych (związanych z projektem małej retencji), parków narodowych i krajobrazowych oraz środowisk akademickich i organizacji pozarządowych związanych z problematyką aktywnej ochrony przyrody w lasach.

Program konferencji

Program_IV_AMOP_08.pdf

Wnioski zebrane przez Komisję Wniosków

1. Mała retencja i ochrona mokradeł powinny zajmować ważne miejsce w gospodarce leśnej, spełniając istotną rolę w trwale zrównoważonym rozwoju ekosystemów leśnych.
2. Działania związane z małą retencją są ważnym segmentem dążenia do dobrego stanu wód, jaki Polska ma osiągnąć do 2015 roku wdrażając Ramową Dyrektywę Wodną. Należy pilnie śledzić proces tworzenia planów gospodarowania wodami w dorzeczach i aktywnie się w niego włączać.
3. Wskazane jest wykorzystywanie naturalnych predyspozycji obszarów wodno-błotnych do retencjonowania wody.
4. Konieczne jest wypracowanie zasad oceny skutków zrealizowanych działań retencyjnych.
5. Rozpatrując możliwość realizacji działań związanych z małą retencją na danym obszarze, należy, oprócz obecnych uwarunkowań siedliskowych, uwzględniać również dostępną wiedzę historyczną dotyczącą tego terenu.
6. Konieczne jest ujednolicenie i doprecyzowanie terminologii oraz zdefiniowanie podstawowych pojęć stosowanych w dziedzinie małej retencji wodnej.
7. Należy rozważyć konieczność ustalania hierarchii celów ochrony przyrody podczas realizacji zadań małej retencji, szczególnie w kontekście siedlisk i gatunków NATURA 2000.
8. W ramach przygotowywanych obecnie przez Lasy Państwowe projektów małej retencji, finansowanych ze środków unijnych, istnieje potrzeba przeprowadzenia szerokiej akcji informacyjnej, docierającej do wszystkich grup zainteresowań (samorządy terytorialne, organizacje pozarządowe, itp.).
9. Należy rozważyć włączenie programów małej retencji i ochrony mokradeł do Programu Ochrony Przyrody w nadleśnictwach.
10. W kształtowaniu małej retencji koniecznym jest wykorzystywanie naturalnej aktywności bobrów. Jednocześnie należy pilnie rozważyć konieczność wypracowania racjonalnych sposobów ograniczania nadmiernych szkód powodowanych przez bobry w lasach.
11. Należy promować badania nad wyjątkowym znaczeniem torfowisk jako ekosystemów retencjonujących wodę oraz zawierających zapis o historii roślinności, zasobach wodnych i aktywności człowieka. Istnieje także pilna potrzeba określenia wpływu zmian klimatycznych na możliwości retencjonowania wody w mokradłach (w tym torfowiskach).

Rogów 20-21 marca 2007 roku.

Założenia

Jedną z funkcji lasów, objętych trwale zrównoważoną gospodarką leśną, jest ochrona różnorodności biologicznej. Jest ona pochodną wielu czynników: działalności człowieka, wielości biotopów i gatunków wchodzących w skład danego obszaru, ich areałów, rozmieszczenia, liczebności itp. O potencjalnej zdolności danego obszaru do zachowania różnorodności biologicznej i możliwościach wypełnienia tej zdolności można wnioskować na podstawie występowania cech charakterystycznych wybranych organizmów bioindykacyjnych. Można także próbować ustalić wartość pieniężną określonego obszaru, do czego szczególnie nadają się niektóre zwierzęta, zwłaszcza te, które w rozwoju osobniczym korzystają z wielu biotopów i posiadają duże terytoria.

Ogłoszona w 2006 r. powszechna inwentaryzacja siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt w Lasach w znacznej mierze może przyczynić się do realizacji nowej koncepcji ochrony przyrody – opartej o zasady ochrony różnorodności biologicznej skupiającej się na wybranych siedliskach i gatunkach, które w odpowiedniej ilości są chronione na całym obszarze ich występowania. Polska bowiem bierze udział w procesie dostosowywania swoich metod ochrony przyrody do tych obowiązujących w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Ma to szczególne odzwierciedlenie w programie Natura 2000 tworzącym spójny system ochrony rzadkich i zagrożonych gatunków oraz siedlisk przyrodniczych w Europie. W skład tego systemu wchodzą obszary zarządzane przez wiele różnych podmiotów: parki narodowe i krajobrazowe, społeczności lokalne czy właścicieli prywatnych. W Polsce jednym z ważniejszych są Lasy Państwowe, które gospodarują na 1/4 powierzchni i zarządzają około 80% wszystkich lasów w kraju. A przecież większość obszarów objętych ochroną, to ekosystemy leśne. Stąd potrzeba wspólnego podejmowania nowych wyzwań przez naukowców, praktyków przyrodników i leśników, i prób rozwiązywania problemów, zwłaszcza w kontekście zrównoważonego użytkowania zasobów leśnych. Obecnie gospodarze terenów leśnych powinni mieć odpowiednią wiedzę nie tylko o tym, czy i gdzie występują cenne przyrodniczo siedliska i gatunki, ale też: co jest istotą ochrony i jak łączyć funkcje ochronne z ekonomicznymi.

Wielka obfitość siedlisk i gatunków oraz sieć wzajemnych, złożonych powiązań między nimi oraz środowiskiem przyrodniczym przerasta możliwości metodologiczne samych tylko leśników. Istnieje zatem pilna potrzeba stałych kontaktów i współpracy między administracją Lasów Państwowych, a specjalistami ze środowisk naukowych, wojewódzkimi konserwatorami przyrody, samorządami, dyrekcjami parków narodowych i krajobrazowych oraz organizacjami pozarządowymi.

III Konferencja Aktywne metody ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie stanowi próbę wyjścia naprzeciw takiej potrzebie oraz uzupełnienia o niezbędną wiedzę trwającej w 2007 roku powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej w Lasach.

Cele konferencji

• Wspieranie zrównoważonego i trwałego leśnictwa;
• Wielopoziomowa integracja różnych środowisk oraz instytucji;
• Stymulowanie i szersze wykorzystanie efektów badań naukowych;
• Charakterystyka wybranych siedlisk i gatunków wskaźnikowych oraz metod ich ochrony;
• Doskonalenie metod powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej w Lasach.

Program konferencji

Rogów 21-22 marca 2006 r.

Założenia

Istotą współczesnego leśnictwa jest założenie, że przedmiotem gospodarki leśnej jest cały ekosystem leśny widziany jako element krajobrazu spełniający określoną funkcję w przestrzeni przyrodniczej regionu i kraju. Nadrzędnym celem tej gospodarki jest zapewnienie trwałości lasów oraz ich wielofunkcyjnej roli. Wśród podstawowych funkcji lasu (ekologicznych, gospodarczych i społecznych) coraz większego znaczenia nabiera funkcja ekologiczna (ochronna). Jej realizacja stwarza pewne konflikty z funkcją gospodarczą (produkcyjną) lasu, która z kolei jest ciągle głównym źródłem przychodów Lasów Państwowych, umożliwiającym finansowanie zadań wchodzących w skład proekologicznej gospodarki leśnej, w tym zadań z zakresu ochrony przyrody. Wartości ekonomiczne skupiały zawsze najwyższą uwagę właścicieli i zarządców lasów. W dotychczasowym rozwoju leśnictwa były głównym, a niekiedy jedynym celem zagospodarowania lasu. Natomiast gospodarowanie wartościami środowiskowymi i społecznymi lasów stanowi nowy obszar działalności gospodarki leśnej i jest wyzwaniem dla leśnictwa. Łączenie funkcji gospodarczych i ochronnych lasu staje się już europejskim standardem usankcjonowanym wolą współczesnych, proekologicznych społeczeństw. Potrzeba ta zrodziła się na początku lat 90. ubiegłego wieku wraz z nową filozofią ochrony przyrody zawartą w koncepcji zachowania różnorodności biologicznej. Podstawą racjonalnego gospodarowania bogactwami naturalnymi – w tym organizmów roślinnych i zwierzęcych zamieszkujących ekosystemy leśne – jest ich rzetelne rozpoznanie, ocena i monitoring. Dlatego intencją organizatorów Konferencji jest odpowiedź na pytanie:

Jak oceniać wpływ działań ochronnych i gospodarczych
na wartości przyrodnicze polskich lasów?

Konferencja Aktywne metody ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie stanowi próbę wyjścia naprzeciw potrzebie stałych kontaktów w tym zakresie i współpracy między administracją Lasów Państwowych, a wojewódzkimi konserwatorami przyrody, samorządami, dyrekcjami parków narodowych i krajobrazowych oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie współczesnych, racjonalnych metod gospodarowania zasobami leśnymi.

WNIOSKI ZEBRANE PODCZAS KONFERENCJI

1. Istnieje potrzeba rozpowszechnienia słownika pojęć tematycznych opracowanych przez IUFRO.
2. W Polsce jest prowadzonych kilka rodzajów monitoringu środowiska, niektóre z nich częściowo się pokrywają. Potrzebny jest lepszy przepływ informacji zbieranych w ich ramach między monitoringiem lasu.
3. Strefy ochronne ptaków przyczyniają się do wzrostu różnorodności biologicznej w Lasach Państwowych; winy być na bieżąco monitorowane wspólnie przez ornitologów i leśników. Należy także wspierać wszelkie inicjatywy organizacji pozarządowych zmierzające do poprawy stanu wartości przyrodniczych polskich lasów.
4. Niespójność prawodawstwa dotyczącego ochrony przyrody oraz brak precyzyjnego podziału kompetencji poszczególnych jednostek powodują istotne problemy w praktycznej realizacji ochrony przyrody.
5. Istnieje potrzeba udoskonalenia i doprecyzowania założeń programów ochrony przyrody, przy uwzględnieniu dotychczasowych osiągnięć nadleśnictw. Program ochrony przyrody powinien uzyskać status prawny dokumentu ochrony przyrody.  Doświadczenia wynikające z pomiarów w ramach pierwszego roku wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasu wskazują na konieczność doskonalenia metody, po zakończeniu pierwszego pięcioletniego cyklu prac.
6. Z punktu widzenia sporządzającego plan urządzenia lasu jest potrzeba opracowania metody waloryzacji funkcji lasu, która skutkowałaby ustaleniem powierzchni lasów ochronnych.
7. Starodrzewie są ostoją specyficznej fauny, flory i fungi; zabezpieczenie ich udziału i rozmieszczenia przestrzennego powinny być przedmiotem szczególnej uwagi w planie urządzenia lasu. Ponadto leśnicy powinni przyczyniać się do odtwarzania zadrzewień śródpolnych.
8. Wykorzystanie nowoczesnych metod geoinformatycznych sprzyja realizacji i doskonaleniu zrównoważonego modelu leśnictwa.
9. Jednostki Lasów Państwowych powinny udostępniać bezpłatnie materiały i dane na potrzeby niekomercyjnych prac naukowych i dydaktycznych. Wykonawcy prac wykorzystujących materiały uzyskane z LP powinni być zobowiązani przekazywać ich wyniki jednostkom LP – nieodpłatnie.
10. Istnieje pilna potrzeba przygotowania unijnego mechanizmu finansowego rekompensującego nakłady nadleśnictw na ochronę przyrody i utracone korzyści z tego tytułu.

Program konferencji

Rogów 21-22 marca 2005 r.

Założenia

Istotą współczesnego leśnictwa jest założenie, że przedmiotem gospodarki leśnej nie jest sam drzewostan, ale cały ekosystem leśny widziany jako element krajobrazu spełniający określoną funkcję w przestrzeni przyrodniczej regionu i kraju. Nadrzędnym celem tej gospodarki jest zapewnienie trwałości lasów oraz ich wielofunkcyjnej roli. Wśród podstawowych funkcji lasu (ekologicznych, gospodarczych i społecznych) coraz większego znaczenia nabiera funkcja ekologiczna (ochronna). Jej realizacja stwarza często pewne konflikty z funkcją gospodarczą (produkcyjną) lasu, która z kolei jest ciągle głównym źródłem przychodów Lasów Państwowych, umożliwiającym finansowanie zadań wchodzących w skład proekologicznej gospodarki leśnej, w tym zadań z zakresu ochrony przyrody. Wartości ekonomiczne skupiały zawsze najwyższą uwagę właścicieli i zarządców lasów. W dotychczasowym rozwoju leśnictwa były głównym, a niekiedy jedynym celem zagospodarowania lasu. Natomiast gospodarowanie wartościami środowiskowymi i społecznymi lasów stanowi nowy obszar działalności gospodarki leśnej i jest wyzwaniem dla leśnictwa. Łączenie funkcji gospodarczych i ochronnych lasu staje się już europejskim standardem usankcjonowanym wolą współczesnych, proekologicznych społeczeństw. Potrzeba ta zrodziła się na początku lat 90. ubiegłego wieku wraz z nową filozofią ochrony przyrody zawartą w koncepcji zachowania różnorodności biologicznej. Chodzi w niej o przeniesienie idei ochrony przyrody poza obszary prawnie chronione, które w warunkach postępującej degradacji życia na Ziemi okazały się niewystarczające dla zachowania bioróżnorodności.

W tej sytuacji dotychczasowe pojęcie, a zarazem hasło, jakim jest ochrona przyrody zostało odniesione do całej przestrzeni ekologicznej, a nie tylko do wybranych obszarów, czy gatunków. Stąd potrzeba doskonalenia współpracy z organami ochrony przyrody w odniesieniu do form ochrony przyrody, położonych na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe, m.in. w zakresie nadzoru, rodzaju zabiegów ochronnych oraz finansowania wykonywanych prac w rezerwatach, parkach krajobrazowych, obszarach Natura 2000 i in. Nowa ustawa o ochronie przyrody z kwietnia 2004 r. oraz akty wykonawcze do tej ustawy wprowadzają wiele zmian w stosunku do dotychczasowych praktyk.

Konferencja Aktywne metody ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie stanowi próbę wyjścia naprzeciw potrzebie stałych kontaktów i współpracy między administracją Lasów Państwowych, a wojewódzkimi konserwatorami przyrody, samorządami, dyrekcjami parków narodowych i krajobrazowych oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie współczesnych, racjonalnych metod gospodarowania zasobami leśnymi. Intencją organizatorów jest odpowiedź na pytanie:

Jak integrować gospodarkę leśną z aktywną ochroną przyrody?

Łącznie zgromadzone forum liczyło około 200 osób. Przybyli przedstawiciele Kancelarii Sejmu, Ministerstwa Środowiska Departamentu Leśnictwa, Urzędów Wojewódzkich, Państwowej Rady Ochrony Przyrody, 15 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, 70 nadleśnictw, 4 Zakładów Ochrony Lasu, 4 Biur Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, 2 parków narodowych, 4 parków krajobrazowych, a także prestiżowych instytutów, uczelni wyższych i organizacji pozarządowych z całego kraju oraz prasy leśnej.

Szczególnie chcielibyśmy podziękować przedstawicielom Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych za okazaną pomoc i aktywny udział w konferencji.

W 25 referatach i dyskusji uczestnicy konferencji odpowiadali na pytanie: jak integrować gospodarkę leśną z aktywną ochroną przyrody? Ochrona przyrody w Polsce przestała mieć wymiar wyłącznie statystyczny, wprowadzono do niej niezwykle ważny element – ocenę efektów działań z dziedziny ochrony przyrody. Z metodami i efektami pracy leśników, naukowców, organizacji pozarządowych i funduszy wspierania inicjatyw proekologicznych mogli zapoznać się uczestnicy konferencji. Część wystąpień poświęcona była gospodarce wodnej w lasach i systemom małej retencji. Wiele referatów dotyczyło także ochrony ptaków w lasach, i to zarówno ochrony strefowej ptaków szponiastych i bociana czarnego, jak i coraz rzadszych leśnych kuraków – głuszca i cietrzewia. Ponadto przedstawiono wyniki badań i propozycje metod ochrony w praktyce leśnej nad rzadkimi gatunkami zwierząt ( wilk, nietoperze, gniewosz plamisty) i roślin ( mszaki). Do czasu wydania materiałów pokonferencyjnych w formie książki, ze szczegółowymi tekstami referatów można będzie zapoznać się na stronie internetowej CEPL.

Wnioski zebrane podczas konferencji

1. Istotną kwestią ochrony przyrody w lasach powinna być skuteczność naszych działań w kierunku zachowania trwałości zasobów przyrodniczych zarówno w obiektach chronionych oraz na obszarach użytkowanych gospodarczo.
2. Współczesne metody zarządzania zasobami przyrodniczymi powinny polegać na szukaniu kompromisu między funkcjami ekologicznymi i produkcyjnymi lasów, nie przyznając żadnej z nich roli nadrzędnej. Aktywne metody ochrony przyrody są skutecznym narzędziem zachowania walorów przyrodniczych.
3. Istnieje pilna potrzeba opracowania metod waloryzacji funkcji lasu, bo tylko wtedy jest możliwa ich pełna harmonizacja. Ze względu na złożoność ekosystemu leśnego do jego waloryzacji należy powoływać zespoły eksperckie wspierające tworzenie planów ochrony przyrody w nadleśnictwach.
4. Podejmowane w lasach działania ochrony czynnej obejmują szerokie spektrum zagadnień, od inwentaryzacji gatunków i obiektów ważnych z punktu widzenia ochrony przyrody po działania mające na celu odtwarzanie biotopów i miejsc lęgowych gatunków rzadkich i zagrożonych.
5. Współdziałanie lasów z organizacjami pozarządowymi, które posiadają specjalistyczną wiedzę przyrodniczą oraz dysponują funduszami lub potrafią je zdobyć pozwala na podejmowanie skutecznych, zintegrowanych działań ochronnych.
6. Niekorzystne zmiany stosunków wodnych w naszych lasach skłaniają do zwrócenia uwagi na spowolnienie spływu wód poprzez realizację zadań małej retencji. Szczególnie dobrego rozpoznania i rozwagi przy podejmowaniu działań gospodarczych wymagają naturalne zbiorniki retencyjne: torfowiska i leśne siedliska bagienne.
7. Brak dobrych planów zagospodarowania przestrzennego i odpowiednich w nich zapisów utrudnia tworzenie korytarzy ekologicznych przez lokalizowanie zalesień porolnych w pierwszej kolejności tam, gdzie przerwana została ciągłość obszarów leśnych.
8. Istnieje konieczność stworzenia powszechnie dostępnej, ogólnopolskiej bazy danych o jednolitej strukturze i układzie hierarchicznym obejmującej całokształt zasobów przyrodniczych kraju.
9. Wszelkie racjonalne działania z zakresu ochrony przyrody wymagają jasno sprecyzowanych zapisów prawnych, których dotychczas brak. Taka sytuacja powoduje nakładanie się kompetencji różnych organów zarządzających i nieracjonalne wykorzystanie środków.
10. Sprzeciwiamy się planom prywatyzacji Lasów Państwowych w Polsce, gdyż stanowi ona zagrożenie dla harmonijnej realizacji funkcji ochronnych, społecznych i gospodarczych, a tym samym dla zrównoważonego rozwoju.

Program

21 marca

Sesja I. Prowadzący: Prof. dr hab. Władysław Barzdajn

• Dr inż. Ryszard Kapuściński DGLP – Potrzeby i ograniczenia czynnej ochrony przyrody >>>
• Prof. dr. hab. Romuald Olaczek Uniwersytet Łódzki – Problemy planowania ochrony w rezerwatach przyrody
• Lucyna Błędowska Nadleśnictwo Garwolin – LIDER POLSKIEJ EKOLOGII 2004 – Przykład małej retencji w nadleśnictwie Garwolin. >>>
• Roman Kalski Północno-Podlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków – Mała retencja w lasach na podstawie projektów realizowanych w Puszczy Białowieskiej i Piskiej.
• Małgorzata Sławska Katedra Ochrony Lasu i Ekologii WL SGGW w Warszawie – Czy torfowiska potrzebują aktywnych metod ochrony? >>>

Sesja II. Prowadzący: Dr inż. Ryszard Kapuściński

• Andrzej Rodziewicz Zespół Ochrony Lasu w Łodzi – Funkcje lasów mazowieckich i łódzkich w świetle zrównoważonego rozwoju. >>>
• Paweł Strzeliński, Tomasz Zawiła-Niedźwiecki Katedra Urządzania Lasu WL AR w Poznaniu – Ochrona przyrody a urządzanie lasu.
• Zdzisław Bednarz Kat. Bot. Leśnej i Ochrony Przyrody AR w Krakowie – Wpływ zmian użytkowania lasu na wybrane gatunki roślin chronionych na płaskowyżu Kolbuszowskim.
• Marek Sławski Katedra Ochrony Lasu i Ekologii WL SGGW w Warszawie – Czy wyspy starodrzewu na zrębach są szansą na zachowanie gatunków i procesów ekologicznych? >>>
• Zdzisław Cenian Komitet Ochrony Orłów. Laureat XII Edycji Medalu: “ZA DZIAŁALNOŚĆ NA RZECZ PRZYRODY” – Wielofunkcyjność lasów jako skuteczny mechanizm ochrony gatunkowej ptaków szponiastych w Polsce. >>>

Sesja III. Prowadzący: Mgr inż. Andrzej Rodziewicz

• Prof. dr hab. Władysław Barzdajn Katedra Hodowli Lasu WL AR w Poznaniu – Restytucja jodły pospolitej w Sudetach – dotychczasowe osiągnięcia. >>>
• Józef Popiel, Andrzej Karczewski Białowieski Park Narodowy – Czynna ochrona ekosystemów leśnych na terenie Obrębu Ochronnego Hwoźna BPN >>>
• Beata Woziwoda Katedra Geobot. i Ekologii Roślin Uniwersytet Łódzki – Różnorodność florystyczna różnowiekowych lasów, izolowanych w krajobrazie rolniczym Polski Środkowej, a problem zachowania i ochrony rodzimych gatunków leśnych. >>>
• Jerzy Borowski Katedra Ochrony Lasu i Ekologii WL SGGW w Warszawie – Pozostawianie drzew do ich naturalnego rozkładu, jako forma ochrony chrząszczy. >>>
• Roman Zielony Katedra Urządzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki Leśnictwa WL SGGW w Warszawie – O jedność ochrony przyrody w lasach.

22 marca

Sesja IV. Prowadzący: Dr inż. Jerzy Zawadzki

• Prof. dr hab. Włodzimierz Jędrzejewski Zakład Badania Ssaków PAN – Wilk w Polsce – inwentaryzacja, ochrona i rola w ekosystemach leśnych.
• Marek Maciantowicz RDLP w Zielonej Górze – Programy aktywnej ochrony ginących gatunków i ich siedlisk na terenie RDLP w Zielonej Górze
• Piotr Zieliński Kat. Ekol. i Zool. Kręgowców UŁ Włodzimierz Stanisławski Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi – Występowanie i ochrona gniewosza plamistego (Coronella austriaca) na terenach leśnych. >>>
• Piotr Górski, Paweł Urbański Katedra Botaniki WO AR w Poznaniu – Ochrona mszaków w lasach. >>>
• Andrzej Węgiel Katedra Urządzania Lasu WL AR w Poznaniu – Ochrona nietoperzy w lasach. >>>

Sesja V. Prowadzący: Dr inż. Marek Maciantowicz

• Małgorzata Piotrowska RDLP w Lublinie – Aktywna ochrona głuszca w nadleśnictwach RDLP Lublin. >>>
• Zenon Rzońca Nadleśnictwo Wisła – Wolierowa hodowla głuszca w Nadleśnictwie Wisła >>>
• Dorota Zawadzka Grouse Specialist Group IUCN. Jerzy Zawadzki RDLP w Radomiu – Ochrona głuszca i cietrzewia w ekosystemach leśnych – fikcja czy rzeczywistość? >>>
• Paweł T. Dolata Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków – Ochrona strefowa bociana czarnego na przykładzie południowej Wielkopolski.
• Dariusz Anderwald Komitet Ochrony Orłów – Budowa gniazd sztucznych oraz rekonstrukcje gniazd naturalnych dla ptaków szponiastych i sów. >>>